Lật Lại Quan Niệm Cũ
Quan niệm truyền thống cho rằng thảm họa Vesuvius là một dấu chấm hết. Các nhà sử học tin rằng những người sống sót đã mất tất cả: gia đình, nhà cửa, tài sản và cả bản sắc cộng đồng, cuối cùng bị đồng hóa và biến mất trong các thành phố khác của Đế chế La Mã. Nhưng một câu hỏi vẫn luôn tồn tại: Với một thành phố cảng sầm uất như Pompeii, có thực sự là không ai có thể trốn thoát và bắt đầu lại cuộc đời?
Các nhà khảo cổ học hiện đại, dẫn đầu bởi các nghiên cứu sâu rộng như của Giáo sư Steven Tuck từ Đại học Miami, đã quyết tâm đi tìm câu trả lời bằng cách lần theo những dấu vết dù là nhỏ nhất của những người sống sót.
Những Bằng Chứng Biết Nói Được Tìm Thấy
Thay vì chỉ tập trung vào thành phố đã chết, các nhà nghiên cứu đã mở rộng phạm vi tìm kiếm ra các khu vực lân cận quanh Vịnh Naples. Và họ đã tìm thấy những bằng chứng đáng kinh ngạc.
Dấu vết từ những cái tên: Một trong những phương pháp đột phá là theo dõi các tên họ (cognomina) đặc trưng chỉ có ở Pompeii và Herculaneum. Các nhà nghiên cứu đã rà soát hàng ngàn ghi chép, bia mộ và văn tự La Mã. Họ phát hiện ra rằng, ngay sau năm 79 SCN, một số lượng lớn những cái tên này đột ngột xuất hiện một cách tập trung tại các thành phố ven biển lân cận như Cumae, Puteoli (Pozzuoli ngày nay), và Neapolis (Naples ngày nay). Điều này cho thấy các gia đình không hề phân tán ngẫu nhiên, mà đã cùng nhau di cư và tái định cư theo từng nhóm cộng đồng.
Sự bùng nổ xây dựng bất thường: Các cuộc khai quật tại các thành phố này cũng cho thấy một sự bùng nổ về xây dựng cơ sở hạ tầng công cộng ngay sau thảm họa. Nhiều công trình mới như đền thờ, nhà hát và hệ thống dẫn nước (aqueduct) được xây dựng hoặc nâng cấp. Sự phát triển đột ngột này cho thấy một lượng lớn dân cư và của cải đã được đưa đến đây – rất có thể là từ chính những người sống sót giàu có của Pompeii mang theo tài sản và kỹ năng của họ.
Những di vật kể chuyện: Các nhà khảo cổ đã tìm thấy những đồ tạo tác cụ thể liên kết trực tiếp người sống sót với ngôi nhà mới của họ. Ví dụ, một ngôi mộ ở Cumae được xác định thuộc về gia đình Sulpicius, một dòng họ làm ngân hàng và thương gia nổi tiếng ở Pompeii. Điều này chứng tỏ họ không chỉ sống sót mà còn đủ giàu có để xây dựng lăng mộ bề thế tại nơi ở mới.
Cuộc Sống Mới Của Những Người Sống Sót
Những phát hiện trên đã giúp tái hiện lại cuộc sống của những người tị nạn Pompeii:
Không chạy trốn xa: Thay vì chạy đến những nơi xa lạ, họ đã chuyển đến các thành phố lân cận, nơi họ có sẵn các mối quan hệ thương mại và gia đình. Đây là một quyết định hợp lý và chiến lược.
Tái tạo kinh tế: Những người sống sót mang theo kiến thức, kỹ năng và cả vốn liếng. Họ nhanh chóng hòa nhập và thậm chí thúc đẩy nền kinh tế địa phương. Các ngành nghề quen thuộc của Pompeii như sản xuất gốm sứ và loại nước sốt cá trứ danh (garum) đã sớm xuất hiện tại các khu định cư mới.
Sự hỗ trợ từ Đế chế: Lịch sử ghi lại rằng Hoàng đế Titus đã thành lập một quỹ cứu trợ dành cho các nạn nhân. Rất có thể nguồn vốn này, kết hợp với tài sản của chính những người sống sót, đã tài trợ cho các dự án xây dựng công cộng, giúp họ ổn định cuộc sống nhanh chóng.
Khám phá này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về một sự kiện lịch sử cụ thể. Nó đã thay đổi căn bản cách chúng ta nhìn nhận về khả năng phục hồi của các xã hội cổ đại. Câu chuyện về Pompeii giờ đây không chỉ là một bi kịch về sự hủy diệt, mà còn là một minh chứng hùng hồn cho sự kiên cường, tinh thần cộng đồng và ý chí sinh tồn mãnh liệt của con người khi đối mặt với nghịch cảnh không tưởng.
