Định Nghĩa "Loài" Ở Trường Học Đã Lỗi Thời
Quan niệm phổ biến rằng "hai cá thể thuộc hai loài khác nhau thì không thể sinh ra con cái có khả năng sinh sản" thực chất là một sự đơn giản hóa quá mức. Quan điểm này, được nhà sinh vật học Ernst Mayr phổ biến vào giữa thế kỷ 20, đã nhấn mạnh sự "cách ly sinh sản hoàn toàn". Tuy nhiên, cách nhìn này đã vô tình bỏ qua tầm nhìn đúng đắn hơn của Charles Darwin về sự tồn tại của một tính liên tục giữa các giống và loài.
Thực tế cho thấy, ranh giới giữa các loài có quan hệ họ hàng gần không phải là một bức tường kiên cố. Thay vào đó, nó hoạt động giống như một hàng rào bán thấm (semi-permeable), cho phép một số trao đổi di truyền nhất định xảy ra.
Lai Xa và Lai Nhập Nội: Dòng Chảy Di Truyền Giữa Các Loài
Hiện tượng các loài khác nhau giao phối và trao đổi gen được giải thích qua hai cơ chế chính:
Lai xa (Hybridization): Đây là quá trình hai cá thể thuộc hai loài khác nhau giao phối và tạo ra con lai. Ví dụ kinh điển là sư tử và hổ có thể sinh ra con lai là liger (sư tử đực lai hổ cái) hoặc tigon (hổ đực lai sư tử cái).
Lai nhập nội (Introgression): Đây là quá trình phức tạp hơn và có ý nghĩa tiến hóa sâu sắc hơn. Nó xảy ra khi một con lai tiếp tục giao phối ngược trở lại với một trong hai loài bố mẹ. Qua nhiều thế hệ, một phần DNA từ loài này sẽ dần dần "nhập" vào và trở thành một phần vĩnh viễn trong vốn gen của loài kia.
Đây chính xác là những gì đã xảy ra giữa Người hiện đại, người Neanderthal và người Denisovan. Họ giống như các loài gấu Bắc Cực và gấu xám ngày nay – về mặt kỹ thuật là hai loài riêng biệt, nhưng vẫn có thể giao phối và sinh ra con cái có khả năng sinh sản trong tự nhiên.
Hổ lai sư tử gọi là hổ Sư Tất cả những con mèo lớn đã hoán đổi gen.
Và những con gấu: cũng lai
Và khỉ đầu chó cũng lai
Và đây là nhóm loài người chúng ta
Mô Hình "Dòng Suối Bện" Của Sự Tiến Hóa
Các dữ liệu di truyền mới cho thấy, thay vì mô hình "cây tiến hóa" rẽ nhánh đơn giản và không bao giờ gặp lại, lịch sử tiến hóa của các nhóm loài thân thuộc giống một "dòng suối bện" hơn. Trong mô hình này, các dòng chảy (tức là các dòng dõi) có thể tách ra, tồn tại độc lập một thời gian, sau đó lại hợp nhất, trao đổi vật chất di truyền, rồi lại tách ra.
Mạng lưới phức tạp này phản ánh đúng hơn cách mà sự biến đổi gen được hình thành. Việc lai xa và lai nhập nội không phải là sự kiện hiếm hoi, mà là một phần quan trọng, góp phần định hình bộ gen và sự đa dạng của nhiều loài, bao gồm cả chính chúng ta. Bằng chứng về DNA của người Neanderthal và Denisovan vẫn còn tồn tại trong bộ gen của hầu hết người hiện đại ngoài châu Phi ngày nay là minh chứng rõ ràng nhất cho dòng chảy di truyền cổ xưa này.
