Trong hàng ngàn năm, nó chỉ tồn tại như một huyền thoại, được nhắc đến trong các văn tự cổ của những nhà sử học như Herodotus. Một thành phố cảng sầm uất, cửa ngõ giao thương giữa hai nền văn minh vĩ đại Ai Cập và Hy Lạp, đã biến mất không dấu vết, bị biển Địa Trung Hải nuốt chửng.
Vào cuối những năm 1990, nhà khảo cổ học dưới nước người Pháp, Franck Goddio và Viện Khảo cổ học Dưới nước Châu Âu (IEASM) của ông, đã được chính phủ Ai Cập giao nhiệm vụ khảo sát Vịnh Abukir để tìm kiếm những thành phố đã mất này.
Bảo Tồn Công Phu: Mỗi cổ vật được đưa lên khỏi mặt nước đều phải trải qua một quá trình bảo tồn và ổn định cực kỳ phức tạp. Việc này có thể mất vài ngày, vài tháng, hoặc thậm chí vài năm. Bức tượng Hapi khổng lồ, thần sông Nile, đã mất tới hai năm rưỡi để xử lý trước khi có thể được trưng bày.
Nhưng giờ đây, sau hơn một thiên niên kỷ ngủ yên dưới lớp trầm tích, thành phố đã mất Thonis-Heracleion đang dần hé lộ những bí mật của mình, nhờ vào một trong những cuộc thám hiểm khảo cổ học dưới nước ngoạn mục nhất lịch sử.
Những bảo vật vô giá được trục vớt từ "Atlantis của Ai Cập" này hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Anh, mang đến cho công chúng một cái nhìn chưa từng có về một thế giới đã bị lãng quên.
1. Thonis-Heracleion: Cửa Ngõ Giao Thương Của Các Pharaoh
Trước khi Alexandria vĩ đại được thành lập, Thonis-Heracleion chính là hải cảng quan trọng nhất của Ai Cập. Trong nhiều thế kỷ, mọi con tàu buôn của người Hy Lạp và các dân tộc khác muốn vào Ai Cập đều phải đi qua đây. Nó không chỉ là một trung tâm kinh tế sôi động mà còn là một trung tâm tôn giáo trọng yếu, với ngôi đền Amun-Gereb hùng vĩ là nơi các pharaoh đến để hợp thức hóa quyền lực của mình.
Thành phố này là một nơi hội tụ văn hóa, nơi các thương nhân Hy Lạp, lính đánh thuê và du khách gặp gỡ, trao đổi hàng hóa và ý tưởng với người Ai Cập. Nhưng vào khoảng thế kỷ thứ 8 sau Công nguyên, do sự kết hợp của động đất, sóng thần và hiện tượng đất nền hóa lỏng, toàn bộ thành phố đã từ từ chìm xuống đáy Vịnh Abukir, mang theo tất cả kho báu và bí mật của nó.
2. Cuộc Tìm Kiếm Của Franck Goddio và Bí Ẩn 2,000 Năm Được Giải Đáp
Trong nhiều thế kỷ, các học giả đã tranh cãi về sự tồn tại của các thành phố được đề cập trong văn tự cổ: Canopus, Thonis và Heracleion. Người ta tin rằng đây là ba thành phố riêng biệt đã bị biển nhấn chìm.
Năm 1999: Đội của Goddio phát hiện ra những tàn tích đầu tiên của Canopus.
Năm 2001: Một phát hiện mang tính đột phá đã xảy ra. Họ tìm thấy một tấm bia đá (stele) nguyên vẹn. Nội dung trên tấm bia đã "giải đáp một bí ẩn 2.000 năm tuổi": Thonis (tên Ai Cập) và Heracleion (tên Hy Lạp) thực chất chỉ là một thành phố duy nhất. Phát hiện này đã viết lại bản đồ của thế giới cổ đại.
3. Khai Quật Dưới Lòng Biển: Phẫu Thuật Chính Xác Cho Quá Khứ
Việc khai quật một thành phố rộng 3,5 km vuông nằm dưới 9,4 mét nước và một lớp trầm tích dày là một thách thức phi thường. Franck Goddio ví công việc của mình như "phẫu thuật hiện đại", đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối.
Công nghệ Tiên tiến: Đội của ông sử dụng các công nghệ quét địa vật lý tiên tiến như cộng hưởng từ hạt nhân để lập bản đồ chi tiết các cấu trúc ẩn dưới lớp bùn mà không cần phải đào bới, giảm thiểu sự xáo trộn.
Trầm Tích - Lớp Màng Bảo Vệ Bất Đắc Dĩ: Một nghịch lý thú vị là lớp bùn và sét từ sông Nile, thứ đã che giấu thành phố, cũng chính là lớp màng bảo vệ hoàn hảo nhất. Nó đã bao bọc các cổ vật, ngăn chúng khỏi sự ăn mòn hủy diệt của nước muối. Vì lý do này, Goddio không có kế hoạch khai quật toàn bộ thành phố. "Mục tiêu là học được càng nhiều càng tốt từ quá trình khai quật của chúng tôi mà không bị xâm phạm," ông nói.
4. Những Bảo Vật "Sống Dậy": Cầu Nối Giữa Hai Nền Văn Minh
Cho đến nay, đội của Goddio mới chỉ khám phá được khoảng 3-5% diện tích của Thonis-Heracleion, nhưng những gì họ tìm thấy đã làm kinh ngạc thế giới. Hàng trăm cổ vật, từ những bức tượng pharaoh và các vị thần cao hơn 5 mét, những chiếc quách đá, trang sức bằng vàng, tiền xu, đồ gốm cho đến những chiếc neo tàu, đều được bảo quản một cách lạ thường.
Những hiện vật này là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa giữa Ai Cập và Hy Lạp. Các bức tượng mang phong cách Ai Cập cổ điển đứng cạnh các đồ vật mang ảnh hưởng Hy Lạp, kể lại câu chuyện về một thời kỳ toàn cầu hóa đầu tiên.
Cuộc khai quật tại Thonis-Heracleion vẫn còn là một nhiệm vụ kéo dài hàng thế kỷ. Những gì đã được khám phá chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Bên dưới làn nước và lớp bùn của Vịnh Abukir, một chương quan trọng của lịch sử nhân loại vẫn đang chờ đợi để được kể lại.
