Khi dạo bước trên bãi biển, nhiều người trong chúng ta có thể dễ dàng nhặt được những mảnh san hô trắng muốt với hình dáng tựa như cành cây hay những bông hoa đá. Với vẻ ngoài đó, thật dễ hiểu khi lầm tưởng rằng san hô là một loài thực vật biển hoặc hóa thạch của chúng. Tuy nhiên, sự thật lại đáng kinh ngạc hơn nhiều: san hô thực chất là động vật, thuộc ngành Ruột khoang (Cnidaria), cùng họ hàng với sứa và hải quỳ.
Cấu Trúc Của Một Quần Thể Sống
Điều khiến chúng ta nhầm lẫn chính là cấu trúc mà chúng tạo ra. "Cành" san hô mà chúng ta thường thấy không phải là một sinh vật duy nhất, mà là một quần thể gồm hàng ngàn, thậm chí hàng triệu cá thể động vật nhỏ bé, được gọi là polyp san hô.
Mỗi polyp, mà chúng ta thường gọi nôm na là một "con san hô", có cấu tạo rất đơn giản. Nó có một thân hình ống, mềm, với một lỗ miệng ở trung tâm được bao quanh bởi các xúc tu để bắt mồi. Điều đặc biệt là các polyp này có khả năng tiết ra canxi cacbonat (CaCO₃) từ phần đế của mình để tạo ra một bộ xương ngoài cứng cáp, giống như một chiếc cốc bảo vệ.
Các polyp liên kết với nhau, thế hệ này nối tiếp thế hệ kia, xây dựng nên bộ xương chung ngày càng lớn. Chính quá trình này đã tạo ra các cấu trúc phức tạp với hình dạng đa dạng như cành cây, tảng đá hay bộ não – thứ mà chúng ta gọi là rạn san hô. Do đó, những rặng san hô rực rỡ dưới đáy biển chính là những "siêu đô thị" của hàng triệu động vật nhỏ bé đang cùng nhau sinh sống.
Mối Quan Hệ Cộng Sinh Tạo Nên Màu Sắc
Màu sắc rực rỡ của san hô (như nâu, vàng, chàm, hồng) không đến từ bản thân các polyp (chúng vốn trong suốt), mà đến từ một loài tảo đơn bào cực nhỏ có tên là zooxanthellae sống cộng sinh bên trong các mô của san hô.
Mối quan hệ này mang lại lợi ích cho cả hai:
- Tảo zooxanthellae quang hợp dưới ánh nắng mặt trời, tạo ra năng lượng và cung cấp tới 90% dinh dưỡng cho san hô.
- San hô cung cấp cho tảo một môi trường sống an toàn và các hợp chất cần thiết cho quá trình quang hợp.
Đây cũng là lý do vì sao san hô thích sống và phát triển ở những vùng nước nông, trong và ấm áp như các đảo ven biển Thái Bình Dương hay một số khu vực ở Biển Đông. Những điều kiện này đảm bảo tảo có đủ ánh sáng để quang hợp, qua đó nuôi sống cả quần thể san hô. Khi san hô chết đi, tảo cũng sẽ biến mất, để lại bộ xương canxi cacbonat màu trắng – chính là những "nhánh cây" mà chúng ta thường thấy trên bãi biển.
Công Dụng Đa Dạng Của San Hô
Ngoài vẻ đẹp và tầm quan trọng sinh thái, bộ xương san hô còn có nhiều công dụng trong đời sống con người. Từ thời cổ đại, san hô quý (đặc biệt là san hô đỏ và hồng) đã được chế tác thành những món đồ trang sức tinh xảo.
Ở quy mô công nghiệp, đá san hô (được khai thác từ các rạn san hô đã chết) là một nguồn canxi cacbonat dồi dào, được sử dụng để sản xuất vôi và xi măng trong ngành xây dựng.
Kết luận: Vì vậy, lần tới khi bạn nhìn thấy một rạn san hô, hãy nhớ rằng bạn không chỉ đang chiêm ngưỡng một cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Bạn đang chứng kiến một thành phố sống động được xây dựng bởi hàng triệu động vật nhỏ bé, một minh chứng cho sự kỳ diệu của sự hợp tác và cộng sinh trong thế giới tự nhiên.
