Blogtheanh (31/7/2025): Trong một bước tiến ngoạn mục có thể thay đổi mãi mãi cách chúng ta nhìn nhận về trí thông minh của động vật, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã sử dụng sức mạnh của trí tuệ nhân tạo (AI) để giải mã một phần ngôn ngữ phức tạp của cá nhà táng. Nghiên cứu này đã phát hiện ra một cấu trúc giao tiếp có tổ chức, tương tự như một "bảng chữ cái phiên âm", cho thấy những người khổng lồ hiền hòa của đại dương có một hệ thống ngôn ngữ tinh vi hơn rất nhiều so với những gì con người từng hình dung.
Đây không chỉ là một khám phá về sinh học biển, mà còn là một minh chứng cho thấy sự kết hợp giữa AI và khoa học tự nhiên có thể giúp chúng ta lắng nghe và thấu hiểu thế giới xung quanh ở một mức độ sâu sắc chưa từng có.
Bí Ẩn Đằng Sau Những Tiếng "Click"
Cá nhà táng, loài vật có bộ não lớn nhất trên Trái Đất, từ lâu đã được biết đến với khả năng giao tiếp bằng cách tạo ra các chuỗi âm thanh "click" dồn dập, được gọi là "codas". Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học tin rằng những âm thanh này chủ yếu được dùng để định vị bằng tiếng vang (săn mồi và điều hướng trong làn nước sâu thẳm) và một số giao tiếp xã hội cơ bản. Tuy nhiên, cấu trúc và ý nghĩa thực sự của chúng vẫn là một bí ẩn lớn.
Các nhà nghiên cứu từ Dự án CETI (Cetacean Translation Initiative), một nỗ lực liên ngành quy tụ các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực như sinh học biển, mật mã học, và khoa học máy tính, đã quyết định áp dụng một cách tiếp cận hoàn toàn mới. Họ đã thu thập một bộ dữ liệu khổng lồ gồm hàng chục nghìn codas của cá nhà táng ở vùng biển Dominica và sử dụng các thuật toán học máy tiên tiến để phân tích chúng.
AI Tìm Ra "Ngữ Pháp" Của Cá Nhà Táng
Trí tuệ nhân tạo đã hoạt động như một nhà giải mã siêu hạng. Bằng cách phân tích các mẫu trong bộ dữ liệu khổng lồ, AI đã phát hiện ra rằng các codas không phải là những âm thanh ngẫu nhiên. Thay vào đó, chúng có một cấu trúc phức tạp và có thể tùy biến, tương tự như các thành phần của ngôn ngữ con người.
Phát hiện quan trọng nhất là việc xác định được một "bảng chữ cái phiên âm" của cá nhà táng. Hệ thống này dựa trên sự kết hợp có hệ thống của các yếu tố sau:
Nhịp điệu (Rhythm): Khoảng thời gian giữa các cú click.
Tốc độ (Tempo): Tốc độ tổng thể của một chuỗi click.
Rubato: Sự thay đổi tinh tế về nhịp độ trong một coda, giống như cách một nhạc sĩ tăng hoặc giảm tốc độ để thể hiện cảm xúc.
Sự tô điểm (Ornamentation): Việc thêm các cú click phụ vào cuối một coda thông thường, có thể để nhấn mạnh hoặc thay đổi ý nghĩa.
AI đã chỉ ra rằng cá nhà táng có thể kết hợp và điều chỉnh các yếu tố này để tạo ra một dải giao tiếp rộng lớn và đầy sắc thái, cho phép chúng truyền đạt những thông điệp phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ đơn giản là "tôi ở đây".
Ý Nghĩa Vượt Ra Ngoài Đại Dương
Phát hiện này có ý nghĩa vô cùng to lớn:
- Hiểu Sâu Hơn Về Trí Thông Minh Động Vật: Nó cho thấy một loài động vật khác có thể sở hữu một hệ thống giao tiếp có cấu trúc tổ hợp – khả năng kết hợp các yếu tố rời rạc để tạo ra ý nghĩa mới, một đặc điểm từng được cho là độc nhất của con người.
- Mở ra Hướng Đi Mới cho Khoa Học: Phương pháp sử dụng AI để giải mã ngôn ngữ này có thể được áp dụng cho các loài động vật có khả năng giao tiếp phức tạp khác như cá heo, các loài linh trưởng và thậm chí cả chim.
- Thúc Đẩy Nỗ Lực Bảo Tồn: Khi hiểu được cá nhà táng "nói" gì, chúng ta có thể nhận biết được các dấu hiệu căng thẳng của chúng do tiếng ồn từ tàu thuyền hoặc các hoạt động khác của con người, từ đó đưa ra các biện pháp bảo tồn hiệu quả hơn.
Nhà khoa học hàng đầu của dự án cho biết: "Chúng ta đang ở ngưỡng cửa của một sự thay đổi mô hình. Thay vì chỉ quan sát cá nhà táng, chúng ta đang chuẩn bị để có một cuộc trò chuyện với chúng."
Mặc dù việc dịch hoàn toàn "tiếng cá nhà táng" sang ngôn ngữ con người vẫn còn là một chặng đường dài, nhưng bước đột phá này đã chứng minh rằng chúng ta không hề đơn độc trong việc sở hữu ngôn ngữ phức tạp. Trí tuệ nhân tạo đã trao cho chúng ta chiếc chìa khóa để bắt đầu mở ra những cuộc đối thoại bí ẩn và sâu sắc nhất trên hành tinh.
