Đây được xem là một bài toán cân bằng tinh tế, nơi mỗi quyết sách đều có thể quyết định vị thế của một quốc gia trong tương lai.
Khai Thác "Mỏ Vàng" AI
Các chính phủ châu Á nhận thức rõ rằng AI không còn là một lựa chọn, mà là một yếu tố bắt buộc để duy trì năng lực cạnh tranh. Tiềm năng của AI đang được khai thác trên nhiều lĩnh vực:
Tăng trưởng kinh tế: Từ các nhà máy thông minh ở Hàn Quốc, công nghệ tài chính (fintech) ở Singapore, đến nông nghiệp chính xác ở Việt Nam, AI đang giúp tối ưu hóa sản xuất, tạo ra các mô hình kinh doanh mới và thúc đẩy GDP.
Cải thiện dịch vụ công: AI được ứng dụng để nâng cao chất lượng y tế thông qua chẩn đoán bệnh sớm, cá nhân hóa giáo dục cho từng học sinh, và xây dựng các hệ thống giao thông thông minh, giảm thiểu tắc nghẽn tại các siêu đô thị.
Nâng cao vị thế quốc gia: Việc làm chủ công nghệ AI sẽ mang lại lợi thế địa chính trị và kinh tế không nhỏ, giúp các quốc gia giải quyết các vấn đề lớn như biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng.
Đối Mặt Với Những Rủi Ro Tiềm Ẩn
Tuy nhiên, song song với những lợi ích to lớn là những thách thức không hề nhỏ. Các nhà hoạch định chính sách châu Á đang phải đối mặt với "phần chìm của tảng băng trôi":
Dịch chuyển lao động: Sự tự động hóa do AI có nguy cơ thay thế hàng triệu việc làm trong các ngành thâm dụng lao động như dệt may, lắp ráp, gây ra những bất ổn xã hội nếu không có kế hoạch đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp kịp thời.
Bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu: AI cần dữ liệu để "học". Điều này làm dấy lên lo ngại về việc dữ liệu cá nhân của công dân sẽ được thu thập, sử dụng và bảo vệ như thế nào trước nguy cơ bị lạm dụng hoặc tấn công mạng.
Thiên vị và phân biệt đối xử: Các mô hình AI được huấn luyện trên dữ liệu có sẵn trong xã hội có thể "học" và khuếch đại những định kiến về giới tính, chủng tộc, dẫn đến các quyết định thiếu công bằng trong tuyển dụng, cho vay tín dụng.
Tin giả (Deepfake) và thông tin sai lệch: Khả năng tạo ra các video, hình ảnh giả mạo một cách tinh vi của AI có thể bị lợi dụng để lừa đảo, gây bất ổn chính trị và xói mòn lòng tin xã hội.
Cách Tiếp Cận "Linh Hoạt" Của Châu Á
Trước "con dao hai lưỡi" này, nhiều quốc gia châu Á, bao gồm Việt Nam, đang chọn một hướng đi linh hoạt thay vì các quy định cứng nhắc. Họ tập trung vào việc tạo ra các "hộp cát pháp lý" (regulatory sandboxes) cho phép các công ty thử nghiệm công nghệ mới trong một môi trường được kiểm soát. Cùng lúc đó, các bộ quy tắc đạo đức và tiêu chuẩn kỹ thuật được ban hành để định hướng sự phát triển của AI một cách có trách nhiệm.
Riêng tại Việt Nam, "Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo đến năm 2030" đã được ban hành, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo về AI trong khu vực. Chính phủ đang khuyến khích đầu tư, xây dựng các trung tâm dữ liệu lớn và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để sẵn sàng cho kỷ nguyên AI.
Cuộc hành trình tích hợp AI vào xã hội chỉ mới bắt đầu. Sự thành công của các quốc gia châu Á sẽ phụ thuộc vào khả năng đi trên lằn ranh mỏng manh giữa việc thúc đẩy đổi mới và việc thiết lập các hàng rào bảo vệ vững chắc. Cách họ giải quyết bài toán này không chỉ định hình tương lai của chính họ mà còn có thể trở thành hình mẫu cho cả thế giới.
