Sao Hỏa, hay "Hành tinh Đỏ", từ lâu đã khơi dậy trí tò mò của chúng ta với bề mặt khô cằn, lạnh lẽo. Tuy nhiên, những bằng chứng khoa học ngày càng cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác về quá khứ của nó – một thế giới từng có nước lỏng chảy trên bề mặt và tiềm năng cho sự sống.
Quá khứ ẩm ướt: Một "Hành tinh Xanh" cổ đại?
Khoảng 3.5 đến 4 tỷ năm trước, Sao Hỏa có thể đã là một thế giới ấm áp và ẩm ướt hơn nhiều. Các tàu quỹ đạo và xe tự hành của NASA đã gửi về những bằng chứng không thể chối cãi:
Mạng lưới sông ngòi và châu thổ: Hình ảnh từ quỹ đạo cho thấy các hệ thống thung lũng phức tạp, các vùng châu thổ hình quạt và các đường bờ hồ cổ đại. Những cấu trúc này, đặc biệt là tại các miệng hố va chạm như Jezero (nơi xe tự hành Perseverance đang hoạt động), chỉ có thể được hình thành bởi dòng chảy của sông và sự tồn tại của các hồ nước lớn trong thời gian dài.
Khoáng chất hình thành trong nước: Các xe tự hành như Opportunity và Curiosity đã phát hiện ra các loại **khoáng chất hydrat hóa** (như đất sét, sulfat và silica) trên bề mặt. Đây là những khoáng chất cần có sự hiện diện của nước lỏng để hình thành, là một dạng "hóa thạch hóa học" chứng minh cho quá khứ ẩm ướt.
Dấu hiệu của những trận đại hồng thủy: Một số khu vực trên Sao Hỏa có các kênh thoát lũ khổng lồ, cho thấy rằng hành tinh này có thể đã trải qua những trận lũ lụt quy mô lớn, có thể do núi lửa phun trào làm tan chảy băng ngầm hoặc do va chạm thiên thạch.
Sự biến mất của nước lỏng trên bề mặt được cho là do Sao Hỏa đã mất đi từ trường bảo vệ, khiến cho gió mặt trời bào mòn dần bầu khí quyển dày đặc của nó.
Nước ngày nay: Ẩn mình và mặn chát
Mặc dù không còn những dòng sông hùng vĩ, nước vẫn tồn tại trên Sao Hỏa ngày nay nhưng ở những dạng khác:
Băng nước dưới bề mặt: Phần lớn nước của Sao Hỏa hiện đang bị khóa lại dưới dạng **băng nước**. Các chỏm băng ở hai cực chứa một lượng lớn băng nước (bên dưới lớp băng cacbonic khô). Ngoài ra, các thiết bị radar đã phát hiện ra các tảng băng ngầm khổng lồ ở các vĩ độ trung bình, nằm ngay dưới một lớp bụi mỏng.
Dòng nước muối theo mùa (Recurring Slope Lineae - RSL): Một trong những phát hiện thú vị nhất là những vệt tối xuất hiện và biến mất theo mùa trên các sườn dốc và vách miệng hố va chạm. Các nhà khoa học tin rằng đây là dòng chảy của **nước muối** (brine). Muối làm hạ thấp điểm đóng băng của nước, cho phép nó tồn tại ở trạng thái lỏng trong thời gian ngắn dưới điều kiện nhiệt độ và áp suất khắc nghiệt của Sao Hỏa.
Tầm quan trọng và tương lai khám phá
Việc tìm kiếm nước trên Sao Hỏa không chỉ là để hiểu về lịch sử địa chất của nó. Nó có hai ý nghĩa cực kỳ quan trọng:
- Tìm kiếm sự sống: "Đi theo dòng nước" là phương châm chính trong việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất. Nơi nào có nước lỏng, dù là trong quá khứ hay hiện tại, đều có tiềm năng tồn tại hoặc lưu giữ dấu vết của sự sống vi sinh vật.
- Nguồn tài nguyên cho con người: Đối với các nhiệm vụ khám phá của con người trong tương lai, băng nước trên Sao Hỏa là một nguồn tài nguyên vô giá. Nó có thể được khai thác để cung cấp nước uống, tạo ra oxy để thở và sản xuất nhiên liệu tên lửa (hydro và oxy), giúp các sứ mệnh trở nên bền vững hơn.
Tóm lại, câu chuyện về nước trên Sao Hỏa là hành trình từ một thế giới có thể đã từng xanh tươi đến một hành tinh khô cằn, nhưng vẫn ẩn chứa những giọt nước quý giá – chìa khóa cho việc tìm hiểu quá khứ và mở ra cánh cửa cho tương lai của nhân loại trong vũ trụ.
