BlogTheanh (23/8/2025): Khi lướt nhẹ qua các rạn san hô nhiệt đới, những con giun dẹp biển (marine flatworms) hiện ra như những dải ruy băng lụa đầy màu sắc, uyển chuyển và mê hoặc. Vẻ ngoài của chúng là một trong những tuyệt tác của tự nhiên, nhưng đằng sau vẻ đẹp thanh tao đó là một nghi thức giao phối kỳ lạ và khốc liệt bậc nhất trong thế giới động vật.
Khi Giao Phối Là Một Cuộc Chiến
Giun dẹp biển là loài lưỡng tính đồng thời, nghĩa là mỗi cá thể đều sở hữu cả cơ quan sinh sản đực và cái. Tuy nhiên, việc mang thai và nuôi dưỡng trứng là một quá trình tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Vì vậy, thay vì giao phối một cách hòa bình, chúng lại tham gia vào một cuộc đấu tay đôi kịch tính để quyết định xem ai sẽ phải "gánh vác" trách nhiệm làm mẹ.
Cuộc chiến này được các nhà khoa học gọi một cách khéo léo là "đấu kiếm dương vật" (penis fencing). Hai con giun dẹp sẽ đối đầu nhau, cơ thể uốn lượn, lao vào nhau trong một vũ điệu đầy bạo lực. Mỗi con sẽ cố gắng sử dụng hai dương vật sắc nhọn như kim của mình để đâm vào da của đối phương và bơm tinh trùng vào cơ thể kẻ còn lại. Đây là một hình thức thụ tinh qua da (hypodermic insemination).
Kẻ Thắng Làm Cha, Kẻ Thua Làm Mẹ
Cuộc chiến có thể kéo dài từ vài phút đến cả giờ đồng hồ. Con giun nào nhanh hơn, khéo léo hơn và đâm thành công đối thủ trước sẽ là người chiến thắng. Kẻ chiến thắng sẽ "đóng vai" con đực, bơi đi một cách tự do sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ truyền gen mà không tốn thêm chút năng lượng nào.
Ngược lại, kẻ thua cuộc sẽ phải tiếp nhận tinh trùng, trở thành "mẹ" và gánh vác toàn bộ gánh nặng của việc mang thai và đẻ trứng. Quá trình này đòi hỏi rất nhiều năng lượng và khiến nó dễ bị tổn thương hơn trước những kẻ săn mồi. Cuộc đấu kiếm này không chỉ đơn thuần là một nghi thức giao phối, mà còn là một cuộc chiến sinh tồn thực sự, nơi phần thưởng là sự tự do và cái giá phải trả là trách nhiệm nặng nề.
Sự Sáng Tạo Vô Tận Của Tiến Hóa
Nghi thức "đấu kiếm dương vật" hé lộ sự sáng tạo đáng kinh ngạc của quá trình tiến hóa. Nó là một ví dụ điển hình về xung đột giới tính (sexual conflict), nơi lợi ích sinh sản của con đực và con cái mâu thuẫn với nhau. Trong trường hợp của giun dẹp biển, vì mỗi cá thể đều có thể là một trong hai, cuộc xung đột này được giải quyết bằng một trận chiến trực diện.
Bên cạnh tập tính sinh sản độc đáo, giun dẹp biển còn nổi tiếng với màu sắc rực rỡ. Những màu sắc này không chỉ để làm đẹp; chúng thường là một lời cảnh báo (aposematism) cho những kẻ săn mồi rằng chúng có chứa độc tố và không phải là một bữa ăn ngon. Ngoài ra, chúng còn có khả năng tái sinh đáng kinh ngạc, có thể mọc lại các bộ phận cơ thể bị mất.
Từ vẻ đẹp quyến rũ đến cuộc chiến sinh sản tàn khốc, giun dẹp biển là một minh chứng cho thấy sự sống có thể phát triển những chiến lược đáng kinh ngạc và đôi khi là kỳ quái để tồn tại và duy trì nòi giống trong thế giới đại dương đầy cạnh tranh.
