Thoạt nhìn, tôm bọ ngựa (mantis shrimp) trông giống như một sinh vật biển nhỏ bé, đầy màu sắc và có phần kỳ dị. Tuy nhiên, ẩn sau vẻ ngoài đó là một trong những kẻ săn mồi đáng gờm và phức tạp nhất đại dương. Chúng không chỉ sở hữu sức mạnh đáng kinh ngạc mà còn là một minh chứng sống động cho sự kỳ diệu của kỹ thuật tiến hóa, biến những định luật vật lý cơ bản thành vũ khí hủy diệt.
Cú Đấm Nhanh Hơn Viên Đạn
Điểm đặc trưng làm nên tên tuổi của tôm bọ ngựa chính là cặp càng đặc biệt ở phía trước, được ví như "chùy" hoặc "giáo" tùy loài. Khi tấn công, chúng phóng cặp càng này đi với một tốc độ không tưởng. Chuyển động của nó nhanh như chớp, đạt gia tốc lên tới 10.000 lần trọng lực (10,000 g) và vận tốc có thể vượt 23 mét mỗi giây (hơn 80 km/h). Để dễ hình dung, gia tốc này còn nhanh hơn cả một viên đạn 0.22-caliber được bắn ra từ nòng súng.
Cú đấm này tạo ra một lực tác động cực lớn, đủ sức làm vỡ tan vỏ của những con mồi có lớp mai cứng như cua, sò, và ốc. Thậm chí, chúng còn được ghi nhận là đã làm nứt cả kính của bể cá, khiến việc nuôi giữ chúng trở thành một thách thức không nhỏ. Đây không chỉ đơn thuần là sức mạnh cơ bắp, mà là một cơ chế tích trữ và giải phóng năng lượng đàn hồi cực kỳ hiệu quả, tương tự như một chiếc cung tên được kéo căng.
Sôi Nước, Tạo Sóng Xung Kích và Phát Sáng
Điều đáng kinh ngạc hơn nữa không chỉ nằm ở cú va chạm vật lý đầu tiên. Tốc độ kinh hoàng của cú đấm làm giảm áp suất của vùng nước phía trước một cách đột ngột, khiến nước xung quanh sôi lên trong tích tắc. Quá trình này được gọi là sôi hơi nước do giảm áp (cavitation).
Khi áp suất nước trở lại bình thường gần như ngay lập tức, những bong bóng hơi nước này vỡ tung. Vụ nổ bong bóng tạo ra một sóng xung kích thứ hai, cực mạnh, có thể làm choáng hoặc giết chết con mồi ngay cả khi cú đấm vật lý đầu tiên bị trượt.
Khi những bong bóng này vỡ ra, chúng giải phóng một luồng năng lượng khổng lồ tập trung vào một điểm siêu nhỏ. Năng lượng này mạnh đến mức nhiệt độ bên trong bong bóng có thể tạm thời vượt quá 4.700°C, nóng hơn cả bề mặt của Mặt Trời. Cùng với nhiệt độ cực cao, vụ nổ còn phát ra một tia sáng nhỏ – một hiện tượng vật lý được gọi là phát quang siêu âm (sonoluminescence). Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, tôm bọ ngựa đã biến môi trường nước xung quanh thành một chiến trường vật lý bùng nổ, sử dụng cả lực cơ học, sóng xung kích và nhiệt độ để hạ gục đối thủ.
Đôi Mắt Phức Tạp Nhất Vương Quốc Động Vật
Nếu vũ khí của tôm bọ ngựa là một kỳ quan vật lý, thì hệ thống thị giác của chúng lại là một kiệt tác sinh học. Con người có ba loại tế bào cảm thụ màu sắc (nhìn được 3 màu cơ bản: đỏ, lục, lam), nhưng tôm bọ ngựa có tới 12 đến 16 loại. Điều này cho phép chúng cảm nhận một quang phổ màu sắc mà chúng ta không thể tưởng tượng được.
Hơn thế nữa, đôi mắt của chúng có thể di chuyển độc lập với nhau và được chia thành ba vùng riêng biệt, cho phép chúng có nhận thức về chiều sâu và tầm nhìn ba tiêu điểm (trinocular vision) chỉ bằng một mắt. Chúng còn có khả năng nhìn thấy các loại ánh sáng mà mắt người không thể cảm nhận, như tia cực tím (UV) và ánh sáng phân cực. Khả năng nhận biết ánh sáng phân cực được cho là giúp chúng giao tiếp bí mật với đồng loại hoặc phát hiện con mồi và kẻ thù có lớp vỏ phản chiếu ánh sáng theo cách đặc biệt.
Một Kỳ Quan Của Kỹ Thuật Tiến Hóa
Tôm bọ ngựa không chỉ là một kẻ săn mồi hung dữ; chúng là một minh chứng cho thấy thiên nhiên có thể sáng tạo đến mức nào. Chúng đã biến những nguyên lý vật lý phức tạp thành lợi thế sinh tồn, từ cơ học đàn hồi, thủy động lực học cho đến quang học. Sức mạnh của cú đấm không chỉ để săn mồi mà còn để tự vệ, giúp chúng ngăn chặn những kẻ săn mồi lớn hơn rất nhiều.
Từ cú ra đòn làm sôi cả nước biển đến đôi mắt nhìn thấy cả một thế giới ẩn giấu, tôm bọ ngựa thực sự là một kỳ quan của kỹ thuật tiến hóa. Chúng nhắc nhở chúng ta rằng ngay cả trong những sinh vật nhỏ bé nhất cũng có thể ẩn chứa những sức mạnh và sự phức tạp phi thường, vượt xa những gì chúng ta có thể tưởng tượng.
