Không Chỉ Là Vỏ Ốc: Cỗ Máy Sống Tinh Vi
Cúc đá thuộc lớp động vật chân đầu (cephalopods), là họ hàng gần của mực và bạch tuộc ngày nay. Tuy nhiên, không giống như họ hàng hiện đại của mình, chúng sống bên trong một chiếc vỏ xoắn ốc phức tạp. Chiếc vỏ này không chỉ để bảo vệ mà còn là một tuyệt tác kỹ thuật sinh học.
Bên trong vỏ được chia thành nhiều ngăn bởi các vách ngăn gọi là septa. Một ống nhỏ gọi là siphuncle chạy xuyên qua các vách ngăn này, kết nối tất cả các buồng với cơ thể mềm của con vật. Bằng cách bơm khí và chất lỏng vào hoặc ra khỏi các buồng trống này, cúc đá có thể kiểm soát độ nổi của mình một cách chính xác, hoạt động như một chiếc tàu ngầm hiện đại. Điều này cho phép chúng di chuyển lên xuống trong cột nước để săn mồi hoặc trốn tránh kẻ thù.
Chúng là những kẻ săn mồi đáng gờm, sử dụng các xúc tu để tóm lấy con mồi như cá nhỏ, động vật giáp xác và các loài thân mềm khác.
"Khổng Lồ" Thực Sự Lớn Đến Mức Nào?
Khi nói đến kích thước, một số loài cúc đá đã đạt đến quy mô huyền thoại. Loài cúc đá lớn nhất từng được ghi nhận là Parapuzosia seppenradensis, được tìm thấy ở Đức. Hóa thạch của loài này có thể đạt đường kính lên tới 1.8 mét (gần 6 feet), và các nhà khoa học ước tính những cá thể lớn nhất có thể phát triển tới 2.5 mét (hơn 8 feet)—cao hơn hầu hết mọi người và có kích thước tương đương một chiếc lốp xe tải!
Hãy hình dung một sinh vật như vậy lơ lửng trong làn nước, với các xúc tu vươn ra từ chiếc vỏ khổng lồ. Sự hiện diện của chúng chắc chắn đã tạo nên một cảnh tượng hùng vĩ và đáng sợ trong các vùng biển thời tiền sử.
Thế Giới Của Những Hình Dáng Kỳ Lạ
Mặc dù hình xoắn ốc cổ điển là phổ biến nhất, thế giới cúc đá lại vô cùng đa dạng về hình dạng và kích thước. Một số loài, được gọi là heteromorphs, đã phá vỡ mọi quy tắc. Vỏ của chúng không cuộn lại một cách gọn gàng mà có thể duỗi thẳng, cong như kẹp giấy, hoặc thậm chí xoắn như một chiếc штопор.
Những hình dạng kỳ lạ này không phải là ngẫu nhiên. Chúng có thể là sự thích nghi với các lối sống khác nhau. Một số cúc đá heteromorph có thể đã trôi nổi thụ động trong nước giống như sinh vật phù du, trong khi những loài khác lại có thể bơi lội tích cực hơn. Sự đa dạng này là một minh chứng cho sự thành công đáng kinh ngạc của chúng trong suốt hàng triệu năm.
Sự Sống, Cái Chết và Di Sản Bất Diệt
Cúc đá đã phát triển mạnh mẽ trong các đại dương suốt hơn 300 triệu năm, xuất hiện rất lâu trước cả khủng long. Tuy nhiên, sự thống trị của chúng đã kết thúc đột ngột cách đây 66 triệu năm trong sự kiện tuyệt chủng Cretaceous-Paleogene (K-Pg), cùng một thảm họa đã xóa sổ loài khủng long.
Tại sao chúng lại tuyệt chủng trong khi những người họ hàng như ốc anh vũ vẫn sống sót? Giả thuyết hàng đầu cho rằng ấu trùng của cúc đá rất nhỏ và sống trôi nổi gần mặt biển. Khi tiểu hành tinh va vào Trái Đất, nó đã tàn phá môi trường biển bề mặt, gây ra mưa axit và chặn ánh sáng mặt trời, làm sụp đổ chuỗi thức ăn. Ấu trùng của ốc anh vũ lại sống ở vùng nước sâu hơn, giúp chúng tránh được những tác động tồi tệ nhất và sống sót qua thảm họa.
Ngày nay, hóa thạch cúc đá không chỉ là những vật thể đẹp đẽ. Chúng là những hóa thạch chỉ thị vô giá, giúp các nhà địa chất xác định niên đại của các lớp đá trên khắp thế giới. Mỗi chiếc vỏ xoắn ốc là một cửa sổ nhìn về một thế giới đã mất, kể một câu chuyện về sự sống, sự thích nghi và sự mong manh của sự tồn tại.
