Khi nghĩ đến nhện, bạn hình dung điều gì? Một kẻ giăng tơ lặng lẽ trong góc nhà, hay một sinh vật đáng sợ trong những bộ phim kinh dị? Sự thật là, thế giới của loài nhện đa dạng và kỳ diệu hơn chúng ta tưởng tượng rất nhiều. Đó là một vương quốc của những thái cực, nơi tồn tại cả những gã khổng lồ to bằng một chiếc đĩa ăn và những kẻ tí hon vô hình mắt thường.
Gã Khổng Lồ Của Rừng Rậm: Nhện Goliath Ăn Chim
Nắm giữ vương miện của loài nhện lớn nhất thế giới là Nhện Goliath ăn chim (Theraphosa blondi), một cư dân đáng sợ của các khu rừng nhiệt đới Nam Mỹ. Chỉ riêng thân hình của nó đã có thể dài tới 12 cm, và khi nó duỗi thẳng những chiếc chân đầy lông lá, sải chân có thể đạt tới 28 cm – đủ lớn để che kín một chiếc đĩa ăn tối.
Cái tên "ăn chim" của nó thực ra là một sự cường điệu, dù đã có những ghi nhận hiếm hoi về việc chúng tấn công chim non. Thay vào đó, thực đơn chính của gã khổng lồ này bao gồm côn trùng, giun đất, ếch, và đôi khi là cả những loài gặm nhấm hoặc rắn nhỏ. Chúng là những kẻ săn mồi mai phục. Với thị lực kém, chúng dựa vào những sợi lông cực kỳ nhạy cảm trên cơ thể để phát hiện những rung động nhỏ nhất trên mặt đất do con mồi tạo ra.
Nhưng vũ khí đáng sợ nhất của nhện Goliath không phải là nọc độc (dù cặp nanh dài 2,5 cm của nó có thể gây ra một vết cắn đau đớn). Khi bị đe dọa, nó sẽ cọ xát chân vào bụng để phóng ra một đám mây lông ngứa li ti. Những sợi lông này có gai và có thể gây kích ứng nghiêm trọng cho da và mắt của kẻ thù. Nếu điều đó chưa đủ, nó còn có thể tạo ra âm thanh rít lên đáng sợ bằng cách cọ xát lông cứng ở chân vào nhau.
Người Tí Hon Vô Hình: Nhện Patu Digua
Ở đầu đối diện của quang phổ, chúng ta gặp những nghệ nhân sinh tồn siêu nhỏ. Danh hiệu loài nhện nhỏ nhất được ghi nhận thuộc về Patu digua, sống trong các khu rừng ở Colombia. Con đực trưởng thành chỉ dài khoảng 0,37 milimét – nhỏ đến mức hàng chục con có thể nhảy múa thoải mái trên đầu một chiếc ghim.
Đối với một sinh vật như vậy, thế giới là một nơi hoàn toàn khác. Một giọt sương là một trận lụt, một hạt cát là một tảng đá, và một cơn gió nhẹ cũng có thể thổi bay chúng đến một vùng đất mới. Chúng sống một cuộc đời gần như vô hình, săn những con mồi thậm chí còn nhỏ hơn như bọ ve và các loài chân đốt siêu nhỏ khác.
Kho Vũ Khí Của Kẻ Săn Mồi: Không Chỉ Có Tơ và Nọc Độc
Sự đa dạng về kích thước chỉ là một phần câu chuyện. Phương pháp săn mồi của loài nhện là một bản giao hưởng của sự sáng tạo và tiến hóa.
Bậc Thầy Cạm Bẫy: Nhiều người nghĩ ngay đến mạng nhện hình tròn cổ điển, một kiệt tác kỹ thuật từ sợi tơ bền hơn thép nếu xét cùng trọng lượng. Nhưng còn có những chiếc mạng hình phễu của nhện cỏ, nơi kẻ săn mồi ẩn mình chờ đợi, hay những mạng hình tấm dày đặc giăng trên mặt đất.
Sát Thủ Dưới Lòng Đất: Nhện cửa sập (Trapdoor Spider) đào một cái hang sâu và ngụy trang lối vào bằng một chiếc "cửa" làm từ đất và tơ. Nó giăng những sợi tơ báo động xung quanh. Khi một con côn trùng vô tình chạm phải, chiếc cửa bật mở và con mồi bị kéo xuống lòng đất trong nháy mắt.
Chiến Binh Du Mục: Nhện sói (Wolf Spider) từ bỏ cuộc sống giăng tơ. Thay vào đó, chúng dựa vào tốc độ kinh hoàng và thị lực sắc bén để săn đuổi con mồi trên mặt đất như những con sói thực thụ. Nhện mẹ còn nổi tiếng với việc cõng hàng trăm con non trên lưng.
Bậc Thầy Lừa Đảo: Nhện Bolas có một chiến thuật phi thường. Nó tạo ra một sợi tơ duy nhất với một giọt keo dính ở đầu, tỏa ra mùi hương bắt chước pheromone của bướm đêm cái để thu hút con đực. Khi con mồi đến đủ gần, nó sẽ quăng "sợi dây lasso" này để tóm gọn nạn nhân.
Từ gã khổng lồ Goliath đến kẻ tí hon Patu digua, từ những kỹ sư giăng tơ đến những kẻ săn mồi mai phục, thế giới nhện là một minh chứng ngoạn mục cho sự thành công của tiến hóa. Chúng đã xâm chiếm gần như mọi môi trường sống trên Trái Đất, trở thành những kẻ thống trị thầm lặng trong thế giới động vật không xương sống và đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quần thể côn trùng. Chúng là những kẻ săn mồi hoàn hảo, những nghệ sĩ sinh tồn, và là một phần không thể thiếu trong sự cân bằng của tự nhiên.
