Sử dụng "con mắt" vô tuyến cực kỳ nhạy bén của kính thiên văn MeerKAT đặt tại Nam Phi, các nhà khoa học đã có thể nhìn xuyên qua bức màn khí bụi dày đặc che khuất tầm nhìn của chúng ta tới trung tâm thiên hà. Và ở đó, trong một phổ ánh sáng mà mắt người không thể thấy, một cấu trúc kỳ vĩ đã hiện ra.
Hai bong bóng này thực sự là những gã khổng lồ. Mỗi cấu trúc trải dài hàng trăm năm ánh sáng, lớn đến mức ánh sáng phải mất hàng thế kỷ để đi từ đầu này đến đầu kia. Chúng gần như đối xứng hoàn hảo, một ở phía trên và một ở phía dưới mặt phẳng của dải Ngân Hà, giống như hai thùy của một chiếc đồng hồ cát vũ trụ. Chúng được gọi là "bong bóng ma" bởi chúng hoàn toàn vô hình trong ánh sáng thông thường và chỉ lộ diện qua các sóng vô tuyến mà chúng phát ra – những dấu hiệu năng lượng còn sót lại của một sự kiện kinh thiên động địa.
Vậy, điều gì đã tạo ra chúng?
Giả thuyết hàng đầu đưa các nhà khoa học quay ngược thời gian về vài triệu năm trước, khi lỗ đen Sagittarius A* (viết tắt là Sgr A*) không hề "hiền lành" như ngày nay. Hiện tại, Sgr A* khá im lìm, chỉ thỉnh thoảng "nhấm nháp" một chút khí bụi lang thang. Nhưng trong quá khứ, nó đã trải qua một "cơn thịnh nộ" thực sự.
Hãy tưởng tượng một ngôi sao khổng lồ hoặc một đám mây khí khổng lồ bị lực hấp dẫn không thể cưỡng lại của Sgr A* kéo vào. Khi vật chất bị xoắn và nén lại trong đĩa bồi tụ quanh lỗ đen, nó bị nung nóng đến hàng triệu độ, giải phóng một lượng năng lượng bức xạ và các dòng hạt năng lượng cao khủng khiếp. Năng lượng này phun trào ra khỏi hai cực của lỗ đen với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng, thổi bùng vật chất xung quanh và tạo ra hai khoang rỗng khổng lồ.
Theo thời gian, vụ nổ đã kết thúc, nhưng sóng xung kích và năng lượng từ nó vẫn tiếp tục giãn nở ra không gian giữa các vì sao. Hai "bong bóng ma" mà MeerKAT nhìn thấy ngày nay chính là dấu ấn hóa thạch của vụ phun trào đó. Chúng là những bằng chứng không thể chối cãi rằng trung tâm thiên hà của chúng ta từng là một nơi dữ dội và bạo lực hơn rất nhiều.
Khám phá này không chỉ là một hình ảnh đẹp; nó là một mảnh ghép quan trọng trong ngành khảo cổ học thiên hà. Nó cung cấp những dữ liệu quý giá giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chu kỳ hoạt động của các lỗ đen siêu khối lượng – chúng không phải lúc nào cũng im lặng mà có những giai đoạn "thức giấc" và "ăn uống" dữ dội. Bằng cách nghiên cứu kích thước và năng lượng của những bong bóng này, các nhà khoa học có thể tính toán được sức mạnh của vụ phun trào trong quá khứ và hiểu được tác động của nó đến sự hình thành sao và sự tiến hóa của toàn bộ dải Ngân Hà.
Một lần nữa, vũ trụ lại cho chúng ta thấy rằng ngay cả trong chính ngôi nhà thiên hà của mình, vẫn còn vô số bí ẩn và những câu chuyện hùng tráng về một quá khứ bạo tàn đang chờ được khám phá. Những "bong bóng ma" này không chỉ là một hiện tượng thiên văn; chúng là lời nhắc nhở về sức mạnh kinh hoàng đang ngủ yên ở trái tim của dải Ngân Hà.
