(Dựa trên góc nhìn và phân tích của một kỹ sư, cựu sĩ quan Mỹ gốc Do Thái)
Đã bao giờ bạn tự hỏi tại sao một dân tộc với dân số chỉ chiếm một phần rất nhỏ trên thế giới lại giành được vô số giải Nobel? Tại sao các lĩnh vực đòi hỏi trí tuệ cao như y khoa, luật pháp, khoa học và tài chính lại có sự hiện diện nổi bật của những người mang họ Do Thái? Từ góc nhìn của một người Do Thái chính gốc, một kỹ sư với 60 năm nghiên cứu khoa học và 69 năm nghiên cứu Kinh Thánh, câu trả lời nằm ở sự hội tụ của ba yếu tố cốt lõi: sự tôi luyện qua giáo dục, sự chọn lọc di truyền qua nhiều thế kỷ và một sứ mệnh thiêng liêng được Thiên Chúa giao phó.
1. Dân Tộc Của Sách: Sự Tôn Sùng Việc Học Như Một Mệnh Lệnh
Người Do Thái được mệnh danh là "Dân tộc của Sách" (“the People of the Book”), và đây không phải là một danh xưng trống rỗng. Suốt hàng ngàn năm, trọng tâm của văn hóa Do Thái là việc nghiên cứu các văn bản phức tạp, đặc biệt là Kinh Thánh Torah và bộ luật Talmud. Việc học không chỉ là con đường dẫn đến tri thức, mà là một nghĩa vụ thiêng liêng.
Cường Độ Học Tập Khắc Nghiệt: Môi trường học tập trong một Chủng viện Do Thái (Yeshivah) có cường độ khắc nghiệt mà hiếm có trường đại học nào trên thế giới sánh bằng. Việc nghiên cứu các văn bản cổ đòi hỏi sự tập trung cao độ, khả năng phân tích logic, tư duy trừu tượng và kỹ năng tranh biện sắc bén. Tác giả đã kể lại câu chuyện về con trai mình, sau một năm học tại Yeshivah ở Jerusalem, đã được một tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục tại New York công nhận tới 36 tín chỉ đại học—một con số đủ để được chấp nhận vào các trường đại học danh giá như Harvard hay Yale. Điều này cho thấy chất lượng học thuật và sự rèn luyện trí tuệ trong các Yeshivah được đánh giá cao như thế nào.
Học Tập Là Suốt Đời: Từ nhỏ, trẻ em Do Thái đã được khuyến khích đọc sách và tự học. Các gia đình Do Thái thường có những thư viện cá nhân phong phú. Việc học không dừng lại sau khi tốt nghiệp, nó là một quá trình kéo dài cả cuộc đời.
2. "Chọn Giống" Trí Tuệ: Yếu Tố Di Truyền Được Chủ Động Nuôi Dưỡng
Bên cạnh yếu tố môi trường giáo dục, tác giả cũng nhấn mạnh một giả thuyết gây nhiều tranh cãi nhưng lại được nhiều nghiên cứu ủng hộ: trí thông minh vượt trội của người Do Thái, đặc biệt là nhóm Ashkenazi (Do Thái ở Trung và Đông Âu), có nền tảng từ di truyền. Đây không phải là sự ngẫu nhiên, mà là kết quả của một quá trình "chọn giống trí tuệ" kéo dài hàng thế kỷ.
Hôn Nhân Có Chọn Lọc: Kinh Talmud có một lời khuyên nổi tiếng: "Một người đàn ông nên bán tất cả gia tài để cho con trai của ông cưới được con gái của một nhà bác học thông thái." Trong các cộng đồng Do Thái thời Trung cổ, những người đàn ông thông minh, uyên bác nhất thường trở thành các Thầy Đạo (Rabbi). Họ là những người có địa vị cao nhất và thường được gả con gái cho những thương gia giàu có, thành đạt. Sự kết hợp giữa trí tuệ và sự nhạy bén trong kinh doanh này đã tạo ra những thế hệ con cháu ưu tú.
Sự Tương Phản Lịch Sử: Trong khi đó, ở châu Âu cùng thời kỳ, cộng đồng Kitô giáo lại có xu hướng ngược lại. Những người thông minh và sáng suốt nhất thường trở thành linh mục, tu sĩ và phải sống độc thân. Điều này vô tình đã loại bỏ những bộ gen ưu tú nhất ra khỏi vòng sinh sản của cộng đồng.
3. Nghịch Cảnh Là Mẹ Của Sáng Tạo
Lịch sử của người Do Thái là một chuỗi dài những cuộc đàn áp, trục xuất và bị tước đoạt quyền lợi. Chính những nghịch cảnh này đã buộc họ phải rèn giũa trí thông minh theo một cách rất đặc biệt để tồn tại và vươn lên.
Tự Lực Cánh Sinh: Bị cấm sở hữu đất đai và tham gia nhiều ngành nghề, người Do Thái phải tìm đến các lĩnh vực "ngách" như thương mại, tài chính, và các ngành dịch vụ. Họ phải "tự bơi", tự tạo ra việc làm, tự học hỏi và xây dựng những cộng đồng tự trị để bảo vệ bản sắc của mình.
Biến Thách Thức Thành Cơ Hội: Sự ngăn cản và phân biệt đối xử đã vô tình trở thành động lực thúc đẩy sự nhạy bén trong kinh doanh. Họ học cách tìm kiếm cơ hội ở những nơi người khác bỏ qua, tạo ra những sản phẩm và dịch vụ mới, và xây dựng các mạng lưới buôn bán xuyên quốc gia. Câu ngạn ngữ "Nhu cầu là mẹ của sự sáng tạo" chính là lời mô tả chính xác nhất cho lịch sử của họ.
4. Sứ Mệnh Của Dân Tộc Được Chúa Trời Tuyển Chọn
Cuối cùng, từ góc độ tâm linh, tác giả tin rằng trí tuệ của người Do Thái là một công cụ cần thiết để họ hoàn thành sứ mệnh mà Thiên Chúa đã giao phó: "Sửa Chữa Thế Giới" (Tikkun Olam) và mang thông điệp của Ngài đến cho nhân loại.
Kết luận, trí tuệ của người Do Thái không phải là một món quà trời cho đơn thuần. Đó là một di sản được hun đúc từ sự tôn sùng tri thức, sự chọn lọc có chủ đích qua nhiều thế hệ, ý chí sinh tồn phi thường trước nghịch cảnh, và trên hết, là một niềm tin sâu sắc vào sứ mệnh mà họ được giao phó.
