Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta tìm thấy bằng chứng về sự sống ngoài Trái Đất? Câu hỏi vĩ đại này đã bùng nổ thành một sự kiện chấn động toàn cầu vào ngày 7 tháng 8 năm 1996. Vào ngày hôm đó, NASA đã tổ chức một cuộc họp báo, tuyên bố về khả năng tìm thấy dấu vết của vi khuẩn hóa thạch bên trong một mảnh thiên thạch đến từ Sao Hỏa.
Mảnh đá đó, được đặt tên là Allan Hills 84001 (ALH 84001), được tìm thấy ở Nam Cực vào năm 1984. Phân tích cho thấy các bong bóng khí bị mắc kẹt bên trong nó có thành phần gần như y hệt bầu khí quyển của Sao Hỏa, chứng tỏ nguồn gốc ngoài hành tinh của nó. Nhưng thứ thực sự gây chấn động nằm sâu bên trong cấu trúc của tảng đá.
Bên Nguyên: Bằng Chứng Cho Sự Sống
Khi các nhà khoa học của NASA sử dụng kính hiển vi điện tử để soi vào các kẽ nứt của ALH 84001, họ đã tìm thấy một loạt các dấu hiệu đáng kinh ngạc, hội tụ thành một giả thuyết táo bạo: sự sống đã từng tồn tại trên Sao Hỏa. Họ đưa ra ba bằng chứng chính:
Cấu trúc giống vi khuẩn: Họ phát hiện ra những cấu trúc hình que, phân đoạn cực nhỏ, trông rất giống với hóa thạch của các vi sinh vật trên Trái Đất.
Hóa chất hữu cơ: Sự hiện diện của các phân tử hữu cơ phức tạp (PAHs - Polycyclic Aromatic Hydrocarbons), thường liên quan đến quá trình phân hủy của sinh vật sống.
Hạt Magnetit đặc biệt: Họ tìm thấy các tinh thể magnetit (ôxít sắt) có hình dạng và độ tinh khiết rất giống với các tinh thể được tạo ra bởi một số loại vi khuẩn trên Trái Đất để định hướng từ trường.
Các tác giả của nghiên cứu thừa nhận rằng không có bằng chứng nào trong số này là kết luận cuối cùng. Nhưng khi xét tất cả chúng cùng nhau, lời giải thích hợp lý nhất, theo họ, chính là dấu vết của sự sống hóa thạch.
Bên Bị: Lời Phản Biện Của Phe Hoài Nghi
Ngay sau khi công bố, cộng đồng khoa học toàn cầu đã lao vào mổ xẻ các bằng chứng, và những lời phản biện sắc bén nhanh chóng xuất hiện.
Sự ô nhiễm từ Trái Đất: Lập luận phổ biến nhất cho rằng các hóa chất hữu cơ có thể chỉ đơn giản là sự ô nhiễm. Mặc dù tảng đá nằm ở Nam Cực, nó đã ở trên Trái Đất hàng ngàn năm. Vi khuẩn và các phân tử hữu cơ từ băng tuyết và môi trường xung quanh hoàn toàn có thể đã xâm nhập vào các kẽ nứt của thiên thạch.
Quá trình vô cơ: Phe hoài nghi cho rằng cả cấu trúc hình que và các hạt magnetit đều có thể được hình thành thông qua các quá trình địa chất và hóa học hoàn toàn vô cơ (không liên quan đến sự sống) dưới nhiệt độ và áp suất cao.
Ảo ảnh của kính hiển vi: Như bạn đã chỉ ra, có một vấn đề về kỹ thuật. Để quan sát dưới kính hiển vi điện tử, mẫu vật phải được phủ một lớp vàng cực mỏng. Quá trình này có thể tạo ra các "cụm" vàng bám trên các gờ cạnh tự nhiên của khoáng chất, khiến chúng trông "tròn trịa" và giống vi khuẩn một cách giả tạo.
Bản Án Bị Treo: Gần 30 Năm Tranh Cãi
Kể từ năm 1996 đến nay, cuộc tranh luận vẫn tiếp diễn không hồi kết. Các nghiên cứu mới liên tục được công bố, một số ủng hộ giả thuyết sự sống, số khác lại củng cố các lập luận hoài nghi. Cuộc tranh luận đã đi vào một vòng lặp "đúng là chúng" rồi lại "không, chẳng phải chúng".
Đây chính là bản chất của khoa học đỉnh cao. Khi đối mặt với một tuyên bố phi thường – "có sự sống ngoài Trái Đất" – nó đòi hỏi những bằng chứng cũng phải phi thường không kém. Và cho đến nay, những bằng chứng từ ALH 84001 vẫn chưa đủ sức thuyết phục hoàn toàn.
Điều Gì Sẽ Xảy Ra Nếu Đó Là Sự Thật?
Hãy giả định rằng một ngày nào đó, một bằng chứng không thể chối cãi được tìm thấy – dù là từ ALH 84001 hay từ các mẫu vật mà xe tự hành Perseverance đang thu thập trên Sao Hỏa. Điều gì sẽ xảy ra?
Việc phát hiện ra sự sống vi khuẩn hóa thạch trên Sao Hỏa sẽ là một trong những khám phá vĩ đại nhất trong lịch sử loài người. Nó sẽ thay đổi mãi mãi vị trí của chúng ta trong vũ trụ. Nó sẽ chứng minh rằng sự sống không phải là một phép màu duy nhất của Trái Đất, mà có thể nảy mầm ở bất cứ đâu có điều kiện phù hợp. Nó sẽ thúc đẩy một cuộc cách mạng trong sinh học, triết học và tôn giáo, buộc chúng ta phải trả lời câu hỏi: Nếu sự sống đã từng tồn tại ở hành tinh ngay cạnh chúng ta, thì liệu có bao nhiêu thế giới khác ngoài kia cũng đang ẩn chứa sự sống?
Nhưng cho đến ngày đó, giống như hầu hết các nhà khoa học, chúng ta có thể kiên nhẫn chờ đợi. Khoa học không phải là một cuộc chạy đua. Nó là một quá trình tìm kiếm sự thật một cách cẩn trọng, và với những câu hỏi lớn như thế này, sự kiên trì chính là đức tính quan trọng nhất.
