Mặc dù rất khó để đo lường trí thông minh của chúng một cách chính xác do kích thước khổng lồ và môi trường sống khác biệt, nhưng các bằng chứng quan sát được cho thấy một đời sống nội tâm và xã hội cực kỳ phức tạp, có thể sánh ngang hoặc thậm chí vượt qua cả các loài linh trưởng.
Não Bộ Lớn và Đời Sống Xã Hội Phức Tạp
Cá voi và cá heo sở hữu một trong những bộ não lớn và phức tạp nhất trong thế giới động vật. Đặc biệt, não của cá nhà táng là bộ não lớn nhất từng tồn tại trên Trái Đất. Kích thước não lớn thường đi đôi với khả năng xử lý thông tin phức tạp, cần thiết cho một đời sống xã hội phong phú.
Giao Tiếp Tinh Vi: Chúng Có "Tên" Riêng
Một trong những dấu hiệu thuyết phục nhất về trí thông minh của chúng là hệ thống giao tiếp cực kỳ tinh vi.
Định vị bằng tiếng vang: Chúng sử dụng âm thanh để "nhìn thấy" thế giới xung quanh, một khả năng tính toán không gian đáng kinh ngạc.
"Tên" riêng: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cả cá nhà táng và cá heo đều sử dụng những chuỗi âm thanh độc nhất để gọi tên lẫn nhau. Các nhà khoa học phát hiện ra cá heo sử dụng "tiếng huýt sáo đặc trưng" như tên riêng, trong khi cá nhà táng dùng các chuỗi tiếng "click" để nhận dạng nhau. Nhà nghiên cứu Hal Whitehead giải thích rằng chúng có thể "lắng nghe độ trễ giữa các tiếng click để xem chiếc mũi đó to cỡ nào" và nhận ra đó là cá thể nào.
Tự Nhận Thức và Văn Hóa
Vượt qua bài kiểm tra gương: Cá heo dễ dàng vượt qua bài kiểm tra nhận thức bản thân trong gương, một khả năng mà rất ít loài động vật (như mèo, chó) có thể làm được. Điều này cho thấy chúng có khả năng tự nhận thức rõ ràng.
Văn hóa và xã hội "giống người": Các nhà khoa học đã liệt kê một danh sách dài các hành vi xã hội phức tạp ở cá voi và cá heo tương tự như ở người và các loài linh trưởng, bao gồm:
Xây dựng các mối quan hệ liên minh phức tạp.
Truyền dạy các kỹ thuật săn mồi và cách sử dụng công cụ cho thế hệ sau.
Săn mồi theo nhóm một cách có tổ chức.
Sử dụng "phương ngữ" riêng biệt cho từng nhóm, từng khu vực.
Hợp tác với các loài khác, bao gồm cả con người.
Hành vi "nuôi dạy con nuôi", chăm sóc những con non không phải của mình.
Cùng nhau vui chơi có tính xã hội.
Lòng Trắc Ẩn: Dấu Hiệu Của Trí Tuệ Bậc Cao
Có lẽ bằng chứng đáng kinh ngạc nhất về trí tuệ của chúng là hành vi vị tha. Cá voi lưng gù đã nhiều lần được quan sát thấy chủ động bảo vệ các loài động vật khác (như hải cẩu, cá mặt trăng, và cả cá voi xám con) khỏi các cuộc tấn công của cá voi sát thủ.
Hành động thể hiện sự đồng cảm này là một dấu hiệu rõ ràng của tư duy phức tạp. Nó cho thấy chúng không chỉ hành động theo bản năng mà còn có khả năng hiểu được tình thế nguy hiểm của một sinh vật khác và chủ động can thiệp. Đây là một cấp độ trí tuệ mà rất ít loài động vật nào có thể đạt tới.
