Tại Sao Toàn Thể Nhân Loại Lại "Giống Nhau" Hơn Cả Một Đàn Tinh Tinh?
Một trong những sự thật đáng ngạc nhiên nhất của di truyền học là loài người chúng ta thực sự rất đồng nhất. Như bạn đã nói, một bầy tinh tinh trên một sườn đồi ở châu Phi có sự đa dạng di truyền lớn hơn toàn bộ 8 tỷ người trên Trái Đất. Tại sao lại như vậy?
1. "Nút Thắt Cổ Chai" - Thảm Họa Suýt Tuyệt Chủng
Đây được cho là lý do quan trọng nhất. Các nhà khoa học tin rằng trong quá khứ xa xưa, khoảng 75.000 năm trước, nhân loại đã phải đối mặt với một sự kiện suýt tuyệt chủng, có thể là do vụ phun trào siêu núi lửa Toba. Thảm họa này đã khiến dân số loài người trên toàn cầu giảm xuống chỉ còn vài nghìn cá thể.
Sự kiện này được gọi là "nút thắt cổ chai" (population bottleneck). Hãy tưởng tượng toàn bộ sự đa dạng di truyền của loài người nằm trong một cái chai. Thảm họa đã dốc ngược cái chai đó và chỉ có một vài "viên sỏi" di truyền lọt qua được. Toàn bộ 8 tỷ người ngày nay đều là hậu duệ của nhóm người sống sót ít ỏi đó. Do đó, bộ gen khởi đầu của chúng ta đã bị giới hạn nghiêm trọng.
2. Chúng Ta Là Một Loài Rất "Trẻ"
Loài người hiện đại (Homo sapiens) chỉ mới xuất hiện khoảng 150.000 - 200.000 năm trước. So với các loài khác đã tồn tại hàng triệu năm (như tinh tinh) hoặc có thời gian thế hệ cực ngắn (như ruồi giấm), chúng ta đơn giản là chưa có đủ thời gian để tích lũy một lượng lớn các đột biến di truyền mới.
Quá trình này giống như một thư viện mới chỉ có vài nghìn cuốn sách, so với một thư viện cổ đã tích lũy hàng triệu cuốn qua nhiều thế kỷ.
3. Không Ngừng Di Cư và Giao Thoa
Không giống như nhiều loài động vật bị cô lập về mặt địa lý, con người là bậc thầy di cư. Ngay từ khi rời châu Phi, chúng ta đã không ngừng di chuyển, khám phá và định cư ở mọi ngóc ngách trên hành tinh.
Quan trọng hơn, chúng ta đã liên tục giao thoa và hòa huyết với các nhóm người khác. Quá trình này giống như việc bạn liên tục trộn các màu sơn khác nhau lại với nhau. Thay vì có nhiều màu sắc riêng biệt, độc đáo, bạn sẽ có một dải màu đa dạng nhưng nhìn chung lại rất đồng nhất.
Sự thật đáng kinh ngạc: Như bạn đã nêu, khoảng 85% biến thể di truyền của con người có thể được tìm thấy ở bất kỳ một nhóm dân số địa phương nào. Điều này có nghĩa là sự khác biệt di truyền giữa một người Việt Nam và một người Thụy Điển còn ít hơn sự khác biệt giữa hai con tinh tinh trong cùng một khu rừng.
Chính vì sự giao thoa liên tục này mà về mặt sinh học, khái niệm "chủng tộc" ở người không có cơ sở vững chắc. Chúng ta quá giống nhau.
Tóm lại, sự đồng nhất về mặt di truyền của chúng ta là một di sản. Nó kể lại câu chuyện về một quá khứ đầy hiểm nghèo khi chúng ta suýt bị xóa sổ, và cũng là minh chứng cho thành công phi thường của chúng ta trong việc trở thành một loài toàn cầu, không ngừng kết nối với nhau.
