Cá voi là động vật có vú, và tổ tiên của chúng từng bước đi trên mặt đất. Vậy điều gì đã thúc đẩy một loài động vật trên cạn thực hiện cuộc chuyển đổi vĩ đại để trở thành những sinh vật thống trị đại dương? Câu trả lời nằm ở hai áp lực tiến hóa cơ bản nhất: an toàn và nguồn thức ăn.
1. Tìm Kiếm Nơi Trú Ẩn An Toàn
Tổ tiên trên cạn của cá voi, như loài Pakicetus, là những sinh vật có kích thước tương đối nhỏ và dễ bị tổn thương. Trên mặt đất, chúng phải đối mặt với vô số kẻ săn mồi đáng sợ. Giống như hải cẩu, rái cá hay chim cánh cụt ngày nay, khi bị đe dọa, một trong những lối thoát hiệu quả nhất chính là lao xuống nước.
Môi trường nước cung cấp một nơi trú ẩn tương đối an toàn. Dù dưới nước cũng có những kẻ săn mồi, nhưng chúng có thể ít hơn hoặc dễ lẩn tránh hơn so với những mối nguy hiểm rình rập trên cạn. Nước đã trở thành một vùng đệm an toàn, khuyến khích Pakicetus dành nhiều thời gian hơn ở gần đó.
 |
| Ảnh: Pakicetus là tổ tiên sống trên cạn của loài cá voi ngày nay |
2. Khai Thác Nguồn Thức Ăn Dồi Dào
Lý do thứ hai, và có lẽ là quan trọng nhất, là thức ăn.
Sự thích nghi sẵn có: Cấu trúc hàm và răng của Pakicetus cho thấy chúng đã thích nghi để ăn cá. Chúng là những kẻ săn mồi ven bờ.
Nguồn tài nguyên dồi dào: Các con sông và đầm lầy thời đó chứa đầy cá và các sinh vật thủy sinh khác, một nguồn thức ăn béo bở với rất ít sự cạnh tranh.
Việc vừa có thể trốn thoát kẻ thù, vừa có thể tìm thấy thức ăn dễ dàng đã tạo ra một áp lực chọn lọc cực lớn, ưu tiên những cá thể dành nhiều thời gian hơn và có kỹ năng tốt hơn ở dưới nước. Quá trình này diễn ra từ từ qua hàng triệu năm, giống như cách mà họ Chồn (Mustelidae) đã tiến hóa từ các loài hoàn toàn trên cạn (như chồn mactet) đến các loài bán thủy sinh (rái cá) và cuối cùng là loài gần như hoàn toàn dưới nước (rái cá biển).
Một Sự Chuyển Tiếp Quan Trọng: Từ Nước Ngọt Ra Biển Mặn
Đây là một điểm cực kỳ quan trọng mà bạn đã nêu ra. Cuộc "di cư" trở lại đại dương không phải là một cuộc hành quân từ đất liền thẳng ra bờ biển.
Khởi đầu ở nước ngọt: Rất có thể, toàn bộ quá trình chuyển đổi ban đầu diễn ra trong các môi trường nước ngọt như sông, hồ và đầm lầy. Đây là nơi có cả sự an toàn và nguồn thức ăn.
Tiến dần ra cửa sông: Theo thời gian, những sinh vật bán thủy sinh này theo dòng chảy của các con sông đi về phía biển. Tại các vùng cửa sông và vùng nước lợ, chúng dần dần thích nghi với độ mặn ngày càng tăng.
Chinh phục đại dương: Chỉ sau khi đã hoàn toàn thích nghi với cuộc sống dưới nước và môi trường mặn, chúng mới thực sự tiến ra đại dương mở.
Phát hiện rằng 3/4 số cá ở biển có nguồn gốc từ tổ tiên nước ngọt, và cá voi cũng tiến hóa ở sông, đã củng cố mạnh mẽ cho giả thuyết này.
Tóm lại, hành trình trở về biển cả của cá voi không phải là một quyết định, mà là một quá trình tiến hóa từ từ, được thúc đẩy bởi những nhu cầu sinh tồn cơ bản nhất và bắt đầu không phải ở bờ biển, mà là sâu trong những dòng sông và đầm lầy của đất liền.
