Vào ngày 6 tháng 5 năm 53 TCN, trên một vùng sa mạc nóng bỏng gần thành phố cổ Carrhae (ngày nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ), cỗ máy chiến tranh bất khả chiến bại của La Mã đã phải nếm một trong những thất bại cay đắng và nhục nhã nhất. Một đội quân viễn chinh hùng hậu gồm 7 quân đoàn, với khoảng 43.000 binh sĩ dưới sự chỉ huy của Marcus Licinius Crassus, đã bị một lực lượng Parthia nhỏ hơn nhiều tiêu diệt gần như hoàn toàn.
3. Diễn Biến Của Cuộc Tàn Sát
 |
| Ảnh: Quân đội La Mã dưới sự tấn công của các cung thủ ngựa Parthia |
Trận Carrhae không chỉ là một thảm họa quân sự, mà còn là một bài học đắt giá về sự kiêu ngạo, chiến thuật và giới hạn của quyền lực.
1. Nguồn Cơn Của Thảm Họa: Tham Vọng Của Crassus
Nguyên nhân sâu xa của trận chiến không xuất phát từ một mối đe dọa trực tiếp đến La Mã, mà từ tham vọng cá nhân của Marcus Licinius Crassus. Ông là một trong ba người đàn ông quyền lực nhất La Mã trong Liên minh Tam hùng Thứ nhất, cùng với Julius Caesar và Pompey Vĩ đại. Tuy là người giàu nhất La Mã, Crassus luôn cảm thấy thua kém hai người còn lại về uy danh quân sự. Trong khi Caesar chinh phục xứ Gaul và Pompey dẹp tan cướp biển, Crassus khao khát một chiến thắng vang dội của riêng mình.
Bất chấp lời khuyên của Viện Nguyên Lão và các đồng minh, Crassus đã quyết định phát động một cuộc xâm lược Đế chế Parthia, một cường quốc ở phía Đông. Ông từ chối con đường an toàn hơn qua vùng núi Armenia và chọn cách hành quân thẳng qua sa mạc Mesopotamia khô cằn—một quyết định sai lầm chết người đã đưa binh đoàn của ông thẳng vào cái bẫy của kỵ binh Parthia.
2. Cơn Ác Mộng Trên Sa Mạc: Chiến Thuật "Búa và Đe" Của Người Parthia
Quân đội La Mã, với bộ binh nặng (lê dương) là nòng cốt, quen với việc chiến đấu trong đội hình kín và trên địa hình quen thuộc. Trên sa mạc rộng lớn, họ đã phải đối mặt với một phong cách chiến tranh hoàn toàn khác, một sự kết hợp hoàn hảo giữa hai loại kỵ binh của Parthia:
a. Cung Thủ Kỵ Binh và "Cơn Mưa Tên":
Lực lượng chính của Parthia là các cung thủ kỵ binh hạng nhẹ. Họ vô cùng cơ động, có thể tấn công từ mọi hướng. Chiến thuật đặc trưng của họ là "Phát bắn Parthia" (Parthian Shot): họ giả vờ rút lui, dụ quân địch đuổi theo, sau đó bất ngờ xoay người trên yên ngựa và bắn ngược lại.
Những mũi tên của họ có sức xuyên phá mạnh, có thể xuyên qua cả áo giáp La Mã. Điều khiến người La Mã tuyệt vọng là người Parthia đã chuẩn bị một đội lạc đà chở đầy tên dự trữ, cho phép các cung thủ của họ duy trì "cơn mưa tên" gần như không bao giờ dứt xuống đầu các quân đoàn đang co cụm phòng thủ.
b. Thiết Kỵ Cataphract - "Xe Tăng" Cổ Đại:
Khi các cung thủ kỵ binh quấy rối và làm suy yếu đội hình La Mã, lực lượng thiết kỵ Cataphract sẽ xuất trận. Đây là những kỵ binh hạng nặng, cả người và ngựa đều được bọc giáp kín mít. Họ hoạt động như những "chiếc búa" sống, lao thẳng vào các đội hình bộ binh đã rối loạn với những ngọn thương dài, phá vỡ mọi nỗ lực phản công hay rút lui của người La Mã.
Binh đoàn La Mã bị mắc kẹt trong một cái bẫy chiến thuật không lối thoát: nếu họ co cụm lại trong đội hình mai rùa (testudo) để chống tên, họ sẽ trở thành mục tiêu tĩnh cho các thiết kỵ Cataphract. Nếu họ tản ra để chiến đấu, họ sẽ bị các cung thủ kỵ binh tiêu diệt.
 |
| Ảnh: ngựa giáp hạng nặng của Parthia quá lợi hại |
Trận chiến nhanh chóng trở thành một cuộc tàn sát đơn phương.
Cái chết của Publius: Con trai của Crassus, Publius, đã dẫn một lực lượng kỵ binh nhỏ cố gắng phản công, nhưng bị các cung thủ dụ ra xa khỏi đội hình chính, sau đó bị bao vây và tiêu diệt. Cái chết của con trai đã làm Crassus suy sụp hoàn toàn.
Cái chết của Crassus: Ngày hôm sau, tinh thần quân đội La Mã tan rã. Crassus bị các binh sĩ của mình ép phải đi đàm phán với chỉ huy Parthia. Đây là một cái bẫy. Trong cuộc thương lượng, Crassus và các tướng lĩnh của ông đã bị giết. Tương truyền, người Parthia đã đổ vàng nóng chảy vào cổ họng của Crassus để chế nhạo lòng tham vô đáy của ông.
4. Hậu Quả và Di Sản: Nỗi Nhục Mất Đại Bàng
Kết cục của trận Carrhae là một thảm họa toàn diện:
- Thương vong: Khoảng 20.000 lính La Mã bị giết, 10.000 người bị bắt làm tù binh. Người Parthia chịu tổn thất không đáng kể.
- Cuộc rút lui anh hùng: Chỉ có khoảng 10.000 binh sĩ, dưới sự chỉ huy của tướng Gaius Cassius Longinus, đã chiến đấu dũng cảm để phá vỡ vòng vây và rút lui thành công về Syria.
Nhưng tổn thất lớn nhất đối với La Mã không phải là về nhân mạng, mà là về danh dự. Người Parthia đã thu được các Biểu Tượng Đại Bàng Vàng (Aquilae) của các quân đoàn. Đây là linh hồn, là biểu tượng thiêng liêng nhất của một binh đoàn La Mã, và việc để mất chúng là một nỗi nhục quốc thể. Nỗi nhục này đã ám ảnh La Mã trong nhiều thập kỷ, và việc thu hồi lại các biểu tượng đại bàng sau này thông qua con đường ngoại giao dưới thời Hoàng đế Augustus đã được coi là một thắng lợi chính trị to lớn.
Trận Carrhae đã dạy cho La Mã một bài học cay đắng rằng sức mạnh của bộ binh không phải là bất khả chiến bại và thế giới còn có những kẻ thù với những phương thức chiến tranh mà họ chưa từng chuẩn bị để đối phó.
