Blogtheanh (28/7/2025): Từ món đặc sản trên bàn nhậu đến biểu tượng của hy vọng cho công tác bảo tồn toàn cầu, câu chuyện về cheo lưng bạc (tên khoa học: Tragulus versicolor) là một hành trình đầy kịch tính, khẳng định sự diệu kỳ của thiên nhiên và thắp lên niềm tin về sự hồi sinh của những loài tưởng chừng đã vĩnh viễn biến mất.
Trước đây, khi nhắc đến "con cheo", nhiều người ở Việt Nam, đặc biệt là giới sành ẩm thực, thường chỉ nghĩ đến một loại thú rừng nhỏ, thịt ngon, và là món khoái khẩu trên các bàn nhậu. Thế nhưng, ít ai biết rằng trong số đó có một loài cực kỳ quý hiếm, một "viên ngọc" của đa dạng sinh học Việt Nam và thế giới. Đó chính là cheo lưng bạc, hay còn được biết đến với cái tên mỹ miều "nai-chuột" (mouse-deer).
Từng được cho là đã tuyệt chủng trong gần ba thập kỷ, sự tồn tại của cheo lưng bạc chỉ còn là ký ức mơ hồ trong các tài liệu khoa học cũ. Cho đến một ngày định mệnh vào năm 2019, khi những hình ảnh đầu tiên của sinh vật bé nhỏ này được ghi lại qua bẫy ảnh trong một cánh rừng ven biển ở Việt Nam, cả thế giới bảo tồn đã vỡ òa trong kinh ngạc và vui sướng.
Cuộc Tái Xuất Gây Chấn Động
Sự kiện này không chỉ mang tính địa phương mà còn là một cột mốc quan trọng trên toàn cầu. Cheo lưng bạc đã trở thành loài động vật có vú đầu tiên được tìm thấy lại từ danh sách "25 Loài Bị Mất Tích Được Mong Muốn Trở Lại Nhất" của Tổ chức Bảo tồn Động vật Hoang dã Toàn cầu (Global Wildlife Conservation). Đây là một chiến thắng ngoạn mục, một minh chứng sống động rằng những nỗ lực tìm kiếm và bảo vệ không bao giờ là vô ích.
Các nhà khoa học, sau khi nhận được tin báo từ người dân địa phương về sự tồn tại của một loài cheo có màu lông xám khác biệt, đã kiên trì đặt bẫy ảnh và thành quả đã vượt ngoài mong đợi. Những tấm hình không chỉ xác nhận sự tồn tại của quần thể cheo lưng bạc mà còn mở ra một chương mới đầy hy vọng cho việc nghiên cứu và bảo vệ chúng.
"Nai-Chuột" Nhỏ Bé Với Sức Hút Đặc Biệt
Với cân nặng chưa đầy 4.5 kg và kích thước chỉ tương đương một con thỏ nhà, cheo lưng bạc giữ kỷ lục là loài động vật móng guốc nhỏ nhất hành tinh. Cái tên "nai-chuột" xuất phát từ ngoại hình độc đáo của chúng: mang dáng dấp của một chú hươu thu nhỏ nhưng lại có kích thước của một con chuột lớn.
Điểm nhấn đặc trưng và cũng là nguồn gốc tên gọi của loài là bộ lông dày mượt với một dải màu bạc hoặc xám tro chạy dọc từ gáy xuống lưng, tương phản với phần lông màu hung đỏ ở hai bên sườn. Chúng có đôi mắt to tròn, đen láy, và một chiếc mũi luôn khụt khịt, tạo nên vẻ ngoài vừa nhút nhát vừa đáng yêu. Dù nhỏ bé, cheo lưng bạc lại sở hữu một sự lanh lợi đáng kinh ngạc, di chuyển nhẹ nhàng và uyển chuyển trong các cánh rừng khô hạn ven biển, môi trường sống đặc trưng của chúng.
Từ Báo Động Tuyệt Chủng Đến Lời Kêu Gọi Hành Động
Sự tái xuất của cheo lưng bạc đã "thay đổi hoàn toàn cuộc chơi" trong lĩnh vực bảo tồn. Nó mang đến một thông điệp mạnh mẽ: ngay cả khi một loài được coi là đã biến mất, hy vọng vẫn còn nếu chúng ta không ngừng tìm kiếm và quan trọng hơn là bảo vệ quyết liệt môi trường sống của chúng.
Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất đối với sự tồn tại của cheo lưng bạc, cũng như nhiều loài động vật hoang dã khác tại Việt Nam, vẫn luôn hiện hữu. Đó chính là nạn săn bắt và đặt bẫy tràn lan. Những chiếc bẫy dây, một phương thức săn bắt tận diệt, không chừa một sinh vật nào đi qua. Việc tiêu thụ thịt rừng, vốn được xem là một "thú vui" hay "đặc sản", đã và đang đẩy nhiều loài đến bờ vực tuyệt chủng.
Câu chuyện của cheo lưng bạc là một lời cảnh tỉnh nhưng cũng là một nguồn cảm hứng. Nó cho thấy rằng thiên nhiên Việt Nam vẫn còn ẩn giấu nhiều điều kỳ diệu chưa được khám phá. Việc bảo vệ những sinh vật như cheo lưng bạc không chỉ là trách nhiệm của các nhà khoa học hay các tổ chức bảo tồn, mà còn là của cả cộng đồng.
Hy vọng rằng, sự trở lại ngoạn mục này sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh để mỗi chúng ta hành động có trách nhiệm hơn, để những sinh vật quý giá như cheo lưng bạc sẽ không bao giờ phải đối mặt với nguy cơ biến mất một lần nữa dưới những họng súng hay những chiếc bẫy vô tình của con người. Hãy để "nai-chuột" được bình yên nhảy múa trong những cánh rừng, như một biểu tượng sống của một di sản thiên nhiên mà chúng ta may mắn được sở hữu và có trách nhiệm gìn giữ.
